Ziya Gökalp(23 Mart 1876 – 24 Ekim 1924)

Diyarbakır‘da doğan Ziya Gökalp. Askerî Rüştiye’yi bitirdikten sonra istanbul’da Baytar Mektebine devam etti. Jön Türkler‘e katılan yazar meşrutiyetten sonra ittihad ve Terakki Fırkası‘nın Diyarbakır şubesini kurdu. 1910’da Fırka’nın genel merkez üyesi oldu. Bir yandan da “Genç Kalemler” dergisinde yazdı. Balkan Harbi sırasında istanbul’da sosyoloji dersleri verdi. Bir yandan da “Türk Yurdu”, “Yeni Mecmua”, “Tanin” gibi yayın organlarında yazılan yayınlandı. 1919’da ingilizler tarafından Malta‘ya sürüldü. 1921’de Diyarbakır’a dönerek “Yeni Mecmua”yı çıkardı. 1923 yılında bu ili temsilen millet vekili oldu.

Ziya Gökalp kendisinden önce başlayan Türkçülük akımını bir sisteme bağlayarak topluma maletmiştir. Türkçülüğün programını: 1. Lisanî Türkçülük. 2. Bedîi Türkçülük, 3. Ahlâkî Türkçülük, 4. Hukukî Türkçülük, 5. Dinî Türkçülük, 6. İktisâdı Türkçülük, 7. Siyasî Türkçülük, 8. Felsefî Türkçülük gibi bölümlere ayırarak tanzim etti. Kendi geliştirdiği sistemi açıklayan nesirlerin yanı sıra öğretici manzumeler de yazdı, iyi bir okuyucu ve metodlu bir araştumacı olarak döneminin en kültürlü ve bilgili düşünürlerinden biri oldu. Özellikle Batı ilimlerini inceledi ve Doğu kültürü ile bir sentez arayışına girdi. Yeni Türk devletinin ilkeleri belirlenirken fikirlerinden en çok faydalanılan düşünür de o olmuştur. Tarihçiler, genç yaşta ölen Ziya Gökalp’in bıraktığı boşluğun yeni Cumhuriyete hazırlanan devlet adamlan tarafından kuvvetle hissedildiği görüşündedirler. Ziya Gökalp genç şairleri hece veznini kullanmaları için teşvik etti. inceleme, makale, didaktik şiir. manzum destan, masal ve hikâye türünde eserler verdi.

Şiir kitapları : Kızılelma (1914), Yeni Hayat (1918), Altın Işık (1923), Nesir Kitapları : Türkleşmek, Muasırlaşmak, islâmlaşmak (1918), Türkçülüğün Esasları (1923), Türk Töresi (1923), Doğru Yol, Hâkimiyet-i Milliye ve Umdelerin Tasnif, Tahlil ve Tefsiri (1923). Türk Medeniyeti Tarihi (1925).