1.………………….…1071 yılında ………………………………tarafından Karahanlılar devrinde yazılmış ve Karahanlı hükümdarı………………………….’a sunulmuştur. İlk ………………….. örneği olan eser, “………………………………….” anlamına gelmektedir.  (5P)

2.Kutadgu Bilig adlı eserin yazılış amacı nedir? Eser niçin alegorik bir biçimde yazılmıştır? (10P)

3.Divan-ı Lugati’t-Türk adlı eserin özelliklerinden beş tanesini yazınız. (10 P)

4.Tasavvufun mertebeleri (dereceleri) nelerdir? Açıklayınız. (10P)

5.Aşağıdaki ifadeler için karşılarına doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazınız.

a.Divan-ı Hikmet din dışı konuların işlendiği bir mesnevidir.(  )

b.Atabetü’l Hakayık “Hakikatlerin Eşiği” anlamına gelir.(  )

c.Divan-ı Hikmet alegorik bir eserdir. (  )

ç.Kutadgu Bilig’de Arapça ve Farsça sözcükler kullanılmamıştır.(  )

d.Atabetü’l Hakayık’ta Hakaniye lehçesinin özellikleri görülür.(  )        (5 P)

6.Alevi-Bektaşi geleneği özellikle hangi edebiyat geleneğinde, hangi nazım türleriyle öne çıkmıştır? Açıklayınız. (10 P)

b. “ Güler düşmen benüm agladuguma a.Yukarıdaki şiir parçalarının hangi edebiyat geleneklerine(sahalarına)ait olduklarını yazınız.(10P)

Acep şol kâfirin imanı yok mı” dizelerindeki söz sanatlarını gösteriniz.(10P)

8.İlahi ile gazelin farklılıklarını beş başlıkta yazınız. (20 P)

9.Aşağıdakilerden hangisi Yunus Emre için söylenemez?

A.Eserleriyle çağını ve kendinden sonraki dönemleri etkilediği

B.Şiirlerinde hem aruz hem hece ölçüsünü kullandığı

C.Risaletü’n Nushiyye ve Divan olmak üzere iki eserinin olduğu

D.Şiirlerinde tasavvuf, sevgi, hoşgörü konularını işlediği

E.Arapça ve Farsça sözcükleri sıkça kullandığı   (10P)

NOT:Her sorunun puan değeri üzerindedir.Süre bir ders saatidir. Başarılar dilerim.

                                                                                                                        

CEVAP ANAHTARI

1… .KUTADGU BİLİG…1071 yılında … BALASAGUNLU YUSUF (YUSUF HAS HACİP)...tarafından Karahanlılar devrinde yazılmış ve Karahanlı hükümdarı…TABGAÇ BUĞRA HAN….’a sunulmuştur. İlk …SİYASETNAME….. örneği olan eser, “…MUTLULUK VEREN BİLGİ….” anlamına gelmektedir.

2.Kutadgu Bilig adlı eserin yazılış amacı “her iki dünyada da insanlara doğru yolu göstermek”tir. Eserdeki soyut kavramlar( mutluluk, adalet, zeka…) “okuyucuya daha iyi kavratılmak için” kişileştirilerek, alegorik bir biçimde ifade edilmiştir.

3.  a.“Türk Dilleri Sözlüğü”anlamındaki eseri Kaşgarlı Mahmut 1072–1074 arasında yazmıştır.

b.Türkçenin ilk sözlüğü kabul edilir.

c.Eser bir sözlük olarak hazırlanmasına rağmen, Türk sosyolojisi, psikolojisi, edebiyatı, gelenek ve görenekleriyle ilgili bilgi veren önemli bir eserdir.

ç.Türkçenin önemini anlatmak ve Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılmış  “mensur (düzyazı)” bir eserdir.

d.Eserde 7500 kelime ve Arapça karşılıklarıyla bunların kullanıldığı örnek cümle veya şiirler, dilbilgisi kuralları ve bir harita (o devirdeki Türk boylarının yerleşim alanını gösteren) bulunmaktadır.

4. Tasavvufun Dereceleri: Allah tasavvufa göre mecazi olarak ateşe benzetilir.Müridin amacı tekkede eğitim alarak nefsini temizlemesi ve Allah’a ulaşması, ölmeden ölmesidir. Dolayısıyla ateşe yürümesi ve ateşin içine girmesidir. Ateşte yanmasıdır. Dolayısıyla Allah ile Yek-vücut olmasıdır.1.İlme’l Yakin: Tasavvufun birinci derecesidir. Müridin ateşe sırtı dönüktür. Ateşin ısısını sırtında hissetmektedir. Dolayısıyla Allah’ın varlığını sadece ilimle, bilgi ile bilmektedir. 2. Ayne’l Yakin: Tekkede aldığı belli bir eğitimden sonra mürit ateşe yüzünü dönmüş, ateşi görmüştür. Isısını da hala hissetmektedir. Dolayısıyla Allah’ı görmüştür ve varlığına imanı daha da artmıştır. 3.Hakke’l Yakin: Mürit tekkede aldığı eğitimin sonunda ateşe yürümüş, ateşte yanmaya başlamıştır. Dolayısıyla Allah ile bu dünyada Yek vücut olmuş, ölmeden ölmüş, nefsini temizlemiştir.

5. a.Divan-ı Hikmet din dışı konuların işlendiği bir mesnevidir.( Y )

b.Atabetü’l Hakayık “Hakikatlerin Eşiği” anlamına gelir.( D )

c.Divan-ı Hikmet alegorik bir eserdir. ( Y )

ç.Kutadgu Bilig’de Arapça ve Farsça sözcükler kullanılmamıştır.( Y )

d.Atabetü’l Hakayık’ta Hakaniye lehçesinin özellikleri görülür.( D )       

6.Alevi-Bektaşi geleneğinin Türk edebiyatındaki yeri büyüktür. Bu gelenek özellikle Dini-Tasavvufi Türk Halk edebiyatında öne çıkmıştır.Nefes, deme, şathiye, devriye, nutuk gibi nazım türleriyle bu edebiyat geleneğine zenginlik katmıştır.

7. a. Yunus Emre’nin ilahisi Dini-Tasavvufi Türk Halk edebiyatı, Karacaoğlan’ın koşması Aşık Tarzı Türk Halk edebiyatı, Hoca Dehhani’nin gazeli ise Divan edebiyatı geleneklerine göre oluşturulmuştur.

b. “gül- ve ağla-“ sözleriyle tezat sanatı yapılmıştır.Bu sözler anlamca birbirinin zıddıdır.

“şol kafir” derken şair sevgilisini kafire benzetmiştir. Benzeyen sevgili, benzetilen kafirdir. Benzeyen yok, benzetilen ise var. Dolayısıyla açık istiare sanatı yapılmıştır.

8.                                                    İLAHİ                                                         GAZEL

Nazım Şekli                                   İlahi                                                             Gazel

Nazım Birimi                                Dörtlük                                                         Beyit

Kafiye Şeması                             (aaaa)(aaab)                                                 (aa)(ba)(ca)…

Ölçü                                               Hece Ölçüsü                                                 Aruz Ölçüsü

Tema                                              Dini-Tasavvufi konular                           Aşk, şarap, sevgili…

9. E.Arapça ve Farsça sözcükleri sıkça kullandığı