13. YÜZYIL DİVAN EDEBİYATI

HOCA DEHHANİ : Din dışı temaları işlediği için Divan edebiyatının kurucusu kabul edilir.

*20 bin beyitlik Selçuklu Şehnamesi (Farsça)

*Kaside ve gazelleri de vardır.

MEVLANA : Eserlerini Farsça kaleme almış ,birkaç şiirini Türkçe yazmıştır.Asıl adı Muhammed Celaleddin ‘dir.

*Doğumunun 800. yılı UNESCO tarafından “Mevlana” yılı kabul edilmiştir.”Mevlana” efendimiz anlamına gelir.

• Mesnevi:Farsça yazılmıştır.Yaklaşık 26 bin beyittir.
• Divan-ı Kebir:Büyük divan anlamına gelir. Gazel,terci ve rubailerden oluşur.Külliyat-ı Şems diye de bilinir.
• Fihi Ma Fih :”Her ne varsa içindedir” anlamındadır.Mevlana’nın sohbetleri sırasında bazı sorulara verdiği yanıtları içerir.Anadolu sahasındaki ilk ders notlarıdır.
• Mecalis-i Seba:Mevlana’nın yedi sohbetindeki vaazlarını içerir.
• Mektubat:Selçuklu Devletinin ileri gelenlerine yazılan 147 mektuptan oluşur.

 

SULTAN VELED : Mevlana’nın oğludur,Mevlevilik tarikatini kurmuştur.

Didaktik şiirler yazar.

*Divan

*İbtidaname ,Rebabname ,İmtihaname (mesnevi  tarzında yazılmış eserleri)

*Maarif : Tevhide ve tasavvufa ait akideler, tarikat âdabına ve şeriata dair kurallar her fasılda, muhtelif vesilelerle ortaya koyularak, âyet ve hadîsler ile teyid edilmiştir.

 

AHMED  FAKİH : Mevlana’nın babasından fıkıh dersleri almıştır.

Çarhname :Dünyanın geçiciliğini ,günahtan kaçınmayı anlatan kasidedir.

Kitab-ı Evsafı Mesacidi’ş Şerife :Hac dönüşü gördüklerini anlatan mesnevidir.

14. YÜZYIL  

GÜLŞEHRİ:Arapça –Farsça bilmesine rağmen Türkçe yazar.Aruz ölçüsünü bilen mutasavvıf şair.

*Mantıku’t Tayr :Feridüddin Attar’ın aynı adlı eserine naziredir.

*Feleknâme:Mesnevidir,insanın nereden geldiğini nereye gideceğini anlatır.

*Aruz Risalesi

*Kuduri Tercümesi:Hanefi mezhebinin görüşlerini anlatır.

ÂŞIK PAŞA:Yunus Emre’nin etkisinde Türkçe şiirler yazan ,hem hece hem aruzu kullanan şair.

*Garipname:Dini öğütler içeren mesnevi 10613 beyittir.

*Fakrname:161 beyit.Fakr adlı kuşun Hz. Muhammed’i tanımasını anlatan mesnevi

*Vasf-ı Hal:31 beyittir.

*Hikaye ve Kimya Risalesi: Ona ait olduğu şüphelidir.

KADI BURHANEDDİN :Asıl adı Ahmed.

* Divan: Bu divanın çok büyük bir bölümü gazellerden oluşmaktadır. 14. ve 15. yüzyılda yazılmış en büyük ve en hacimli divandır. Klasik divan tertibine göre düzenlenmemiş olan    Divan’da önce gazeller sonra rubailer ve sonra  tuyuğlar sıralanmıştır. Türk şiirinde bu şekilde hacimli bir divan ancak 16. yüzyılda Zati ile görülecektir.

* İksirü’s-Sa’adat fi-Esrari’I-İbadat: Dini bir içeriğe sahiptir, Arapçadır ve mensurdur.

* Tercihu’t-Tavzih: Dini bir içeriğe sahiptir Arapçadır ve mensurdur.

AHMEDİ : Klasik edebiyatın kurucusu kabul edilir.

*Türkçe Divan: Hacimli sayılabilecek bu divanda 8 tevhid, 5 münâcât, 75 kaside ve 772 gazel bulunmaktadır. Divan yaklaşık olarak 8.500 beyit civarındadır.

*İskendername :Büyük İskender’i anlatır.9766 beyit. İskendername, bir hayat hikayesi olmasının ötesinde eski İran tarihi, peygamberler tarihi, İslam tarihi, Osmanlı tarihi, ahlak felsefesi, varlık felsefesi, astronomi, astroloji ve tıp gibi disiplinlerle de ilişki kurar. Ahmedî, bu anlamda İskendermame’de üç ayrı kişiliğe üç ayrı sembol yüklemiş, Aristo ile aklı, İskender ile ruhu, Dârâ ile insan nefsini sembolize etmiştir.

Cemşid ü Hurşid:Aşk temalı 4798 beyitlik mesnevi

Tervihü’l Ervah :Tıp konulu mesnevi 10000 beyit

ŞEYYAD HAMZA :Yunus Emre’den önce Türkçe şiirler söyleyen şair.Hece ve aruz kullanmıştır.

*Yusuf u Züleyha :1529 beyitlik mesnevi.Kur’an-ı Kerim’de geçen bir kıssaya dayanır.Anadolu sahasındaki ilk aşk konulu mesnevi.

*Dastan-ı Sultan Mahmud : Yetmiş dokuz beyitlik bu mesnevide Gazneli Mahmud ile bir derviş arasında yapılan madde ile mâna mukayesesi anlatılmakta, Şeyyad Hamza’nın şiirlerinin çoğunda olduğu gibi burada da dönemin devlet adamlarının zulmüne göndermelerde bulunulmaktadır.

SEYYİD NESİMİ: Seyyid Nesimî mahlası ile tanınan, 14.yy Hurufi Türk şairi. Azeri Türkçesinde ve Farsça divanlar yazmış, ayrıca Arapça da şiirler bestelemiştir.

KUL MESUD: Nesir yazarı.Beydeba’nın Kelile ve Dimne adlı eserini Türkçe’ye çevirmiştir.

15. YÜZYIL

  ŞEYHİ:Aruzu başarıyla uygular,din dışı konularda yazar.

*Harname:Alegorik bir eserdir.Edebiyatımızdaki ilk fabl kabul edilir.Mesnevidir.

*Hüsrev ü Şirin:Nizami’den çeviri ama eklemeler yapılmış bir mesnevidir.6944 beyittir.

*Divan

AHMED PAŞA:Aruz ölçüsünü kullanarak din dışı konularda başarılı şiirler yazan “sultanu’ş şuara” olarak bilinen sanatçı.Gazel,şarkı,murabba yazmıştır.

*Divan

NECATİ:Halkın anlayabileceği bir dille  yazmış.Atasözü ve deyimlere yer vererek Divan edebiyatının millileşmesine katkıda bulunmuştur.

*Divan

SÜLEYMAN  ÇELEBİ:Sade dille dini konularda yazmıştır.

*Vesiletü’n Necat(Mevlid) :Altı bölümden oluşur.

Münacat(Allah’a yalvarma), Veladet (Hz.Muhammed’in doğumu), Risalet (peygamber oluşu) ,Miraç(göğe yükselişi) ,Rıhlet (vefatı) ,Dua

ALİ ŞİR  NEVAİ: Kaşgarlı Mahmud’dan sonra Türk dilinin itibarını yükseltmek için çalışan en önemli sanatçıdır.İlk hamse ve tezkire sahibidir.

*Mecalisü’n Nefais :İlk şuara(şairler) tezkiresidir.

*Muhakemetü’l Lügateyn:Türkçe ve Farsça’yı karşılaştırarak Türkçe’nin üstün olduğunu anlatan eser.

*Mizanü’l Evzan :Türklerin kullandığı vezinler (ölçü) hakkında bilgi verir.

*4 Türkçe 1 Farsça Divanı vardır.

SİNAN  PAŞA :Bol seci ve söz sanatlarıyla örülü süslü nesrin kurucusudur.

*Tazarruname: Felsefe ve tasavvuf konularını işler.Münacaat tarzındadır.İçinde manzum bölümler de vardır.

*Maarifname: Ahlak ve nasihat kitabıdır.Nesir

*Tezkiretü’l Evliya: Evliyaların başından geçenleri ve yaşamlarını anlatır.

MERCİMEK AHMED:Sade nesrin en güzel örneklerini yazmıştır.

*Kabusname:  II. Murat’ın buyruğuyla Türkçeye çevrilen yapıt, Ziyâr oğullarından Emir Unsurü’l-Maâlî Keykâvus b. İskender Kâbûs b. Veşmgir’in, oğlu Gilânşah’a yol göstermek amacıyla 1082’de yazdığı bir nasihatnamedir. Genel anlamda bir ahlak kitabı olan Kaabusname, kapsadığı konular bakımından çok yönlü bir yapıttır. Temelde bir öğütler kitabı; siyasetle ilgili bilgiler verildiği için bir siyasetname; çeşitli sanatları ve bunlarla uğraşanların halini, meslekleri ve fütüvvetin ilkelerini bildirdiği için bir fütüvvetname; toplumsal yaşayışla ilgili kimi kuralları, çağının bilimsel ve düşünsel görüşlerini yansıttığı için de dini-tasavvufi bir yapıttır.

ÂŞIKPAŞAZADE:  Tevarih-i Âl-i Osman adlı tarih kitabıyla bilinir.Osmanlı Devleti’nin 1298-1472 yılları arasında yaşananları kronolojik sırayla anlatmıştır.

16. YÜZYIL

FUZULİ: Asıl adı Mehmet’tir.Divan edebiyatının en büyük şairidir.Gazel şairi olarak tanınır.Coşkun bir lirizmi vardır.Platonik aşktan ilahi aşka geçiş yapar.

*Türkçe,Farsça,Arapça divanı olan tek sanatçıdır.

*Sakiname(Heft Cam):Tasavvuf içerikli mesnevi

*Leyla ile Mecnun:Mesnevi

*Beng ü Bade:Beng-II. Bayezid Bade-Şah İsmail’i temsil eder.Münazara havasında bir mesnevidir.

*Enisü’l Kalb: Kaside tarzındadır.

*Hadikatü’s Süeda(Saadete Ermişlerin Bahçesi):Mensur eser.İçinde nazım bölümleri de var.Hz. Hüseyin’in Kerbela’da öldürülmesini anlatır.

*Şikayetname:Mektup

 

BAKİ : Sultan-ı Şuara olarak tanınır.Din dışı temalarda şiirler yazmıştır.Gazelleriyle bilinir.Hiç mesnevi yazmamıştır.Kanuni Mersiyesi meşhurdur.

Fuzuli duyguya Baki söyleyiş güzelliğine önem verir.

*Divan

*Fazilü’l Cihad:Mensur eser

*Fazilü’l Mekke :Mensur eser

ZATİ :Divan edebiyatına yeni sanatçılar yetişmesine katkıda bulunduğu için üstad olarak anılır.

*Divan

*Edirne Şehrengizi

*Şem ü Pervane :Mesnevi

 

HAYALİ:Baki’den önce devrin en büyük şairi olarak tanınıyordu.

*Divan

BAĞDATLI  RUHİ:Gazel ve kaside yazan sanatçının toplumsal eleştiri içeren terkib-i bendi meşhurdur.

Tanzimat sanatçılarından Ziya Paşa bu terkib-i bende nazire yazmıştır.

TAŞLICALI YAHYA :Sade bir dille gazel ve kasideler yazmıştır.Hamse sahibidir.

SEYDİ ALİ REİS:Büyük bir amiral,coğrafya ve matematik bilginidir.

*Mir’at Ül’ Memalik:Seydi Ali Reis’in en önemli eseridir. Seydi Ali Reis hayatının bir kısmını bu kitapta konu almış ve gezip gördüklerini bir belge haline getirmişçesine Miratül Memalik eserini ortaya çıkarmıştır. Ayrıca şair olan Seydi Ali Reis’ in Mir’at ül-Memalik eserinde şiirlerinden örnekleri bulmak mümkündür.

*Hulast’el- Hay’a:Seydi Ali Reis, coğrafya bilgini Ali Kuşçu’nun Fethiye isimli eserini tercüme etmiştir. Bu eserinde ilave tercümeleri kullanarak eserinde matematik biliminden de yararlanmıştır.

*Kitab Al-Muhit Fi İlm’al-Eflak Va’l Abhur:Seydi Ali Reis’in diğer bir adı Muhit olan önemli eseridir. Denizcilik alanında bilgiler veren ve kılavuzluk eden bir kitap olarak düzenlenmiştir.

*Mirat’ı Kainat:Güneşin ve yıldızların hareketinden, galaksideki yıldızların birbirine olan uzaklığından; kıblenin yönünün hesaplanması gibi coğrafi ilmi konularda bilgiler sunan eseridir.

 

GÜVAHİ:Didaktik eserler yazmıştır.

*Pendname:Atasözlerinden yararlanan, ahlaki öğütler içeren mesnevidir.

SEHİ  BEY:Anadolu sahasının ilk tezkiresini yazmıştır.

* Heşt Behişt (Sekiz Cennet):Sekiz tabakadan oluşur. 1538 yılında yazılmıştır. Anadolu sahasının ilk tezkiresidir. Herat ekolü tezkireleri örnek almıştır (özellikle Mecalisü’n-nefais’i). Devrin hükümdarı Kanuni Sultan Süleyman’a sunulmuştur. Tezkire içerisinde 241 şair yer almaktadır.

LATİFİ:Tezkiresiyle tanınır.Gazel ve kaside de yazmıştır.

*Latifi Tezkiresi:Şairlerin hayatını nesnel bir tarzda anlatır.

BABÜR  ŞAH:Genellikle Türkçe yazar ama Farsça kaleme aldığı şiirler de vardır.

*Babürname:Hem gezi yazısı hem anı olarak kabul edilir.12 yaşından itibaren gezdiği yerleri,yaşadığı olayları anlatır.

PİRİ REİS:Türk denizcisi

*Kitab-ı Bahriye:Akdeniz seferini anlatır.

 

17. YÜZYIL

NEF’İ:17. yüzyıl divan şairidir.Hiciv şairidir. (Ölümü de hicivleri yüzünden olmuştur)Kaside ustasıdır.Sebk-i Hindi akımının etkisindedir.Dili ağır ve süslüdür.Övgüleri, daha çok kendi şairliğine dönüktür. Yani kasideleri fahriye türündedir.

*Divan (Farsça ve Türkçe)

*Siham-ı Kaza (Kaza Okları, hicivlerini topladığı kitabı)

NABİ:17. yüzyıl divan şairlerindendir.Hikemi (öğretici, düşündürücü, felsefi) şiir tarzının en önemli temsilcisidir.Düşünceye önem veren toplumcu yönü olan bir şairdir.Çağının aksaklıklarını eleştirmiştir.Şiirlerinde anlaşılması güç sözcüklere fazla yer vermez. Şeyhü’ş Şuara (Şairlerin Şeyhi) unvanıyla anılır.

*Divan (Türkçe ve Farsça)

*Hayriye (Oğlu için yazdığı, didaktik bir mesnevi)

*Hayrabad (mesnevi)

*Tuhfetü’l Harameyn (Gezi yazıları)

*Surname

AZMİZADE HALETİ:17. yüzyılda rubaileriyle ün yapmıştır.Rubai nazım şeklini edebiyatımızda kullanan en usta şairdir.Rubailerini Divan’ında toplamıştır.

*Divan

*Sakiname

*Münşeat

NAİLİ

Gazel tarzına yeni bir söyleyiş, yeni bir tarz, yeni bir hava getirmiştir.

Sebk-i Hindi tarzının divan edebiyatındaki ilk temsilcisidir.

*Divan

NEVİZADE ATAİ

Gazel ve kasidede başarılı olmakla birlikte asıl başarısını ve gücünü mesnevilerinde göstermiştir.

Dili oldukça ağır ve külfetli olan şairin gazellerinde Fuzûlî, Nev’î ve Bâkî’nin etkileri görülür.

Hamse sahibidir.

NEŞATİ:Kasidelerinde Nef’î’nin etkisi görülür.

Divan edebiyatının Sebk-i Hindî tarzının öncülerindendir.

*Dîvân

* Hilye

* Edirne Şehrengîzi

* Şerh-i Müşkilât-ı Urfî

ŞEYHÜLİSLAM YAHYA

Gazel nazım şeklinde üstat olarak tanınmış, onun bu alandaki başarısı daha sonra Nedim gibi bir şair tarafından bile kabul ve takdir edilmiştir.

*Divan

NERGİSİ: Sanatkârane (süslü) nesrin 17. yüzyıldaki en önemli temsilcisidir .

*Hamse: Düz yazılarını topladığı eseridir. Edebiyatımızda düz yazılardan oluşan tek hamse örneğidir.

*Nihalistan: Ahlâk,cömertlik,tövbe,aşk gibi konuları içeren hikâyelere yer veren en önemli kitabıdır. 

*Münşeat :Devlet büyüklerine yazdığı elli kadar mektubu içerir.

VEYSİ: Süslü nesrin önemli temsilcilerindendir.

Düretü’t –Tac(Siyer-i Veysi): Hz. Muhammed’in hayatını anlatır.

*Hâbname:Osmanlı’daki ahlâki çöküntüyü ele alır.

*Münşeat:Düz yazılarını topladığı eser.

EVLİYA ÇELEBİ: Türk edebiyatında gezi türünün en ünlü ve güzel örneğini yazmıştır.

*Seyahatname: Elli yıl boyunca gezdiği yerleri anlattığı on ciltlik eseridir.Hem gezi hem anı türü kapsamında değerlendirilir. Orta nesir örneği olarak kabul  edilir.                 

KÂTİP ÇELEBİ: Asıl adı Mustafa’dır.Ordu kâtipliği yaptığı için bu adla anılmıştır.Batı dünyasında Hacı Halife adıyla  tanınır. Tarih, coğrafya, tıp, biyografi,bibliyografya,tasavvuf vb birçok

alanda önemli yapıtlar vermiş bir bilim adamıdır.

Batı kültür ve uygarlığıyla bağlantı kurup yenilikleri memlekete getirme fikrini ileri süren ilk yazardır.Kendini hem doğu hem batı kaynaklarıyla

yetiştirmiştir.Eserlerinde bilimsel yöntemleri kullanır.

*Keşfü’z-Zünûn:İslâm yazarlarının Arapça yazılmış  on bin kitabını tanıtan bir bibliyografya eseridir.

*Cihannüma:Ülkeler coğrafyası niteliğinde bir eserdir

*Fezleke: Özet anlamına gelir.1591-1654 yılları arasındaki önemli siyasal olayları anlatır.

*Tuhfetü’l Kibar:Denizcilik tarihimizdeki önemli savaşları anlarır.

NAİMA:Osmanlı resmi tarihçiliği olan vakanüvis görevindedir.

*Naima Tarihi: 1591-1659 yılları arasındaki olayları,devletteki bozuklukları objektif bir dille anlatmıştır.Hem tarihi hem edebi nitelik taşır.

PEÇEVİ İBRAHİM EFENDİ:Tarihçidir.

*Peçevi Tarihi:Kanuni’nin tahta çıkışından 1640 tarihine kadarki olayları tarafsız bir gözle anlatmıştır.Orta nesir örneğidir.

KOÇİ BEY:Asıl adı Mustafa’dır.Osmanlı devlet adamıdır.

*Koçi Bey Risalesi:Sultan IV.Murat ve kardeşi Sultan İbrahim’e sunduğu “arz”lardan oluşan orta nesir örneğidir.

YİRMİ SEKİZ MEHMET ÇELEBİ:Gençliğinde Yeniçeri ocağına girip “yirmi sekizinci orta”da görev yaptığı için bu isimle anılır.

*Sefaretname:1720’de elçi olarak gittiği Paris’te edindiği gözlemleri anlattığı eseridir.  Osmanlı’nın Batı’ya ,Avrupa’ya nasıl baktığını göstermesi açısından önemlidir.

18. YÜZYIL

NEDİM:18. yüzyıl Divan şairidir.Zevk ve eğlence şairidir.İstanbul’un gezinti ve eğlence yerlerini şiirlerinde anlattığı için “İstanbul Şairi” olarak anılmaktadır.Lale Devri’nin canlı, eğlenceli yaşamını şiirlerine aktarmıştır.Dini şiiri yoktur.Şarkı nazım şeklindeki eserleriyle sevilmiştir.İstanbul Türkçesiyle başarılı gazel, kaside ve şarkılar yaz­mıştır.Şiirlerinde halk dilinde yer alan deyim ve sözcükleri kul­lanmıştır.

Mesnevisi yoktur.Mahallileşme akımının etkisiyle hece ölçüsüyle bir “türkü” yazmıştır.

*Divan

ŞEYH GALİP:18. yüzyıl divan şairidir.Divan şiirinin son büyük şairidir.Mevlevi şeyhidir.Sebk-i Hindi akımının temsilcisidir.Sembolik, sanatlı ve ağır bir dili vardır.Mahallileşme akımından da etkilenmiş, halk söyleyişine yakın dille şiirler de yazmıştır.Mahallileşme akımının etkisiyle, heceyle yazdığı bir “şarkı”sı da vardır.

*Divan

*Hüsn ü Aşk (İlahi aşk uğrunda bir dervişin çekmek zorun­da olduğu çileleri, sembolik bir dille anlattığı bir mesnevidir.)

 

SÜNBÜLZADE VEHBİ:Kasidelerinde Nefî’yi, gazellerinde Bâkî ve Nâbî’yi taklit eden şair, daha çok mesnevileriyle tanınmıştır.

*Lutfiyye

* Tuhfe-i Vehbi

* Nuhbe-i Vehbi

* Şevkengiz

 

ENDERUNLU FAZIL:Mahallileşme ve halka yaklaşma akımının önemli temsilcilerinden sayılır.

*Divan

* Hubanname

* Defter-i Aşk

* Çenginame

* Zenanname

 

FITNAT HANIM:Nazım tekniğine olan hâkimiyeti, ifade kuvveti şiirlerinde kendini gösterir.Kaside ve benzeri geniş çerçeveli manzumelerden çok, gazel, kıt’a, rubai gibi küçük hacimli şiirler yazmayı tercih etmiştir.

*Divan

MÜTERCİM ÂSIM:Vakanüvis,şair ve bilim adamıdır.Sözlük çalışmalarıyla adını duyurmuştur.

Arapça ve Farsçadan eserleri çevirdiği için çevirmen anlamına gelen “mütercim” unvanıyla anılmıştır.

*Burhan-ı Katı:Tebrizli Hüseyin bin Halef’in Farsça-Türkçe sözlüğüdür.Çevirisini yapmıştır.

Tuhfe-i Âsım:Arapça-Türkçe manzum sözlüktür.

19.   YÜZYIL

ENDERUNLU VASIF :Nedim’in etkisinde olan sanatçının dili sade, üslubu içten ve doğaldır.

Mahallileşme akımının bu yüzyıldaki en önemli temsilcisidir.

KEÇECİZADE İZZET MOLLA:Devrin son üstadı kabul edilir.

*Bahar-ı Efkâr

*Hazan-ı Asar

*Mihnet-i Keşan

* Gülşen-i Aşk

DİVAN EDEBİYATINDA AKIMLAR

Türkî-i Basit (Sade Türkçe/Mahallileşme) Akımı

• 15. yy’da divan şairi Necati’nin başlattığı bir akımdır.
• Mahalli konular, günlük yaşayış şiire girmiştir.
• Halk zevkine yaklaşılmıştır.
• Soyuttan çok somut güzeller ve güzellikler işlenmiştir.
• Günlük konuşma dili, deyim ve atasözleri şiirde kullanıl­mıştır.
• Bu akım 18. yüzyıl şairi Nedim‘le doruk noktasına ulaş­mıştır.
• Nedim, halk şiirindeki türküye yakın olan “şarkı” türüne en çok örnek veren şair olarak bu akımın en önemli tem­silcisi olmuştur.
• Nedim şiirlerinde İstanbul’un somut güzelliklerini, eğlence ve gezinti yerlerini divan şiirine sokmuş; Baki gibi İstanbul Türkçesini şiir dili olarak kullanmıştır.
• Mahallileşme akımının en önemli temsilcileri Necati, Baki, Nedim, Şeyhülislam Yahya ve Enderunlu Vasıf’tır.

Hikemi (Hakimane) Şiir

• Düşünceye ağırlık veren, okura yol gösteren şiirlerdir.
• İnsanı, dünyayı, olayları değerlendiren çeşitli konular iş­lenmiştir.
• Anlatım kısa ve özlüdür.
• Daha öncesinde böyle şiirler yazılmakla birlikte akım ola­rak ortaya çıkması 17. yy’da olmuştur.
• En önemli temsilcisi Nabi‘dir. Nabi Ekolü olarak da bili­nen hikemi şiirlerin önemli diğer temsilcisi 18. yy divan şairlerinden Koca Ragıp Paşa‘dır.

Tasavvuf Akımı

Hem bir felsefe, hem inanç sistemi, hem de yaşayış tarzı olan tasavvuf, 13. yüzyıldan beri Tekke, Divan ve Halk edebiyatlarının temel doğuş ve dünya görüşü olmuştur. Getirdiği inanç sistemi, felsefî dayanak, kavram, mazmun ve terimler bolluğu göz önüne alınırsa tasavvufun Türk sanat ve edebiyatında hakikî büyük ve sürekli, belki de biricik edebiyat akımı olduğu söylenebilir. Divan şiirinde tasavvuf akımının en önemli temsilcisi Mevlana Celaleddin-i Rumi‘dir. Bunun yanında Gülşehri de tasavvufla ilgilenmiştir.

Sebk·i Hindi Akımı

• Hindistan’da ortaya çıkmış İran üzerinden divan şairlerini etkilemiştir.
• Türk edebiyatında 17. yy’da görülmüştür.
• Şiirde anlam derinliği önemsenmiş bunun için hayal gü­cünden yaralanılmıştır.
• İnsan ruhunun çektiği acılar dolayısıyla da tasavvuf bu tarz şiirlerin ana konusunu oluşturur.
• Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalarla yüklü, bağlaç­larla örülü ağır bir dil kullanılmıştır.
• Sanatlı ve süslü ifa­deler hayal gücüyle birleşince soyut, güç anlaşılır bir dil ortaya çıkmıştır.
• Anlatımlar sanatlı, süslü, soyut ve semboliktir.
• Naili, Neşati ve Şeyh Galip Sebk-i Hindi akımının en önemli temsilcileridir.