13. yüzyıl, Selçuklu egemenliğindedir. Oğuz Türkçesiyle eserler verilmiştir. Bu yüzyıl Divan edebiyatı, Hoca Dehhânî’yle başlar. 13. yüzyıl. Divan şiirinin tek şairi Hoca Dehhânî’dir. Ancak, Dehhânî’nin şiirleri oldukça gelişmiştir. Bu durum, 13. yüzyılın başka Divan şairleri de olması gerektiğini gösterir. Dehhânî’nin şiirleri, Divan şiirinin bütün özelliğini gösterir. Özellikle, maz­munlar yerli yerinde kullanılmış, başarılı söz sanatları yapılmıştır. Dehhânî’nin dili bazı gazellerinde Osmanlıcanın bütün özelliğini gösterir. Bazı gazelleriyle oldukça yalındır ve daha çok Oğuzcanın etkisindedir. Divan edebiyatının ilk şairidir.

GAZEL

Bir kadehle bizi sâkî gamdan âzâd eyledi
Şâd olsun gönlü anın gönlümü şâd eyledi

Bende idi bunca yıllar kaddine serv-i revân
Doğrulukla kullak ettiğiyçün âzâd eyledi

Hüsrev-i hûbân eden sen dilber-i şîrin-lebi
Bîsülun-ı aşk içinde beni Ferhâd eyledi

Od ile korkutma va’ız bizi kim lâ’l-i nigâr
Canımız bi/.üm oda yanmağa mu’tâd eyledi

ister isen milk-i hüsn âbâd ola dâd eyle
kim Padişahler dâd ile milkini âbâd eyledi

(Kelimeler : saki : Şarap sunan kişi. azat : Şerbeti olan. şad: sevinçli, bend: Köle. kadd : boy, Serv-i revan: Selvi boylu (sevgili). Hüsıev : Hükümdar, huban : Güzeller. Şirin-leb : Şîrin dudaklı, tatlı dudaklı. Bisülun : Ferhat’ın deldiği dağ. od : Ateş, Va’ız : Dinî öğütler veren. Lâ’l-i nigâr : Sevgilinin dudağı, mutat: Alışılmış, milk-i hüsn : Güzellik ülkesi, abat: Bayındır, dat: Adalet).

Açıklama  :

1.  Sâkî, bir kadeh şarapla bizi kederden kurtardı. Gönlümüzü neşelendiren sâkînin de gönlü neşeli olsun

2.  Selvi ağacı uzun yıllar sevgilinin boyuna kul köle oldu. (Onun boyunu aşmadı). Selvi ağacı, doğrulukla kulluk ettiği için sevgili onu artık serbest bıraktı.

3. Ey şirin dudaklı (dudağı Şirin’in dudağına benzeyen) sevgili. Tanrı seni güzelliğin sultanı, beni de aşk dağı (Bîsütunu) içinde Ferhad yaptı.

4. Ey vaiz. bizi cehennem ateşiyle korkutma, (korkmayız). Çünkü, sevgilinin ateşten dudağı, bizim canımızı ateşle yanmaya alıştırdı.

5.   Ey güzellik ülkesinin padişahı olan sevgili, adaletli olursan ülkeni şenlendirirsin. Çünkü, bütün padişahlar ülkesini adaletle şenlendirdi. (Şâir, sevgiliye, beni sevmezsen adil olamazsın diyor).

Bu gazel, dil ve edebî sanat bakımından ağır ve yüklüdür. Dehhânî’nin aşağıdaki gazeliyse dil bakımından yalındır ve Oğuz Türkçesinin güzel bir örneğidir.

GAZEL

Acep bu derdümün dermanı yok mu
Ya bu sabr itmegün oranı yok mu

Yanarım mumlayın başdan ayağa
Nedür bu yanmağın pâyânı yok mu

Güler düşmen benüm ağladığuma
Acep şol kâfirin îmânı yok mu

Delüptür ciğerümi gamzen akı
Ara yürekde gör peykânı yok mu

Su gibi kanımı toprağa kardun
Ne sanursın geribün kanı yok mu

Cemâl-i hüsnüne mağrur olursın
Kemâl-i hüsnünün noksanı yok mu

Begüm Dehhânî’ye ölmezdin öndin
Tapuna irmegün imkânı yok mu

(Kelimeler : itmegün: Etmenin, mumlayın : Mum gibi. pâyân : Son. Acep : Acaba, gamze : Yan bakış, peykân : Okun ucundaki sivri demir, cemâl-i hüsün : Yüz güzelliği. Kemâl-i hüsün : Olgun, üstün güzellik, tapuna : Kapına, katma, irmegün : Ermenin, ulaşmanın.)