Aşağıdaki yazılı sorusu ve cevaplarını dosya halinde İNDİREBİLİRSİNİZ.

1- Aşağıdaki dörtlüğün ölçüsünü ,uyağını , kafiye ölçüsünü , redifini , nazım birimini yazınız?

Anadan doğunca kürkün var mıydı ? …..
Üryan gelmedin mi börkün var mıydı ? …..
Torba torba mecidiyen var mıydı ? …..
Tükenmez parayı sana kim verdi . …..

2- Aşağıdaki dize ve şiirde bulunan edebi sanatları gösteriniz ?

aCan kafeste durmaz uçar

b-Çatma kurban olayım çehreni ey nazlı hilal

c-O hızla Ferhat dağları yarınca
Başlamış akmaya çoban çeşmesi

3-Aşağıdaki boşluklara uygun kelimelerle doldurunuz.

Hecenin açıklık ve kapalılık esasına dayanan ölçüye ………………….. denir.

Ezgiyle söylenip hece ölçüsüyle yazılan halk şirine ………………….denir.

Şiirde mısra içinde fazladan yapılan ses benzerliğine ………………….denir.

4- Şiirde yapı nasıl oluşturulur ?

5-Konularına göre koşma çeşitlerini yazıp kısaca açıklayınız .

6- Aşağıdaki şiiri şekil ve zihniyet bakımından inceleyiniz.

İLAHİ GAZEL

Yalancı dünyaya konup göçenler Aşk bir şem-i ilahidir benim pervanesi
Ne söylerler ne bir haber verirler Şevk bir zencirdür gönlüm anın divanesi
Üzerinde türlü türlü otlar biterler
Ne söylerler ne bir haber verirler

BÜTÜN SAADETLER MÜMKÜNDÜR

Şu kapının açılması
İçeri girivermen
Bahar , kuşlar , dünya
Ve bütün dünya
Bir an içinde gürültüsüz

7- Divan edebiyatında şiirin dili hakkında bilgi veriniz.

Not: 1,2,3,4,5,6, sorular 15 puan 7. soru 10 puandır.

CEVAPLAR

C-1 Anadan doğunca kürkün var mıydı ? ölçüsü : hece ölçüsü (3)
Üryan gelmedin mi börkün var mıydı ? nazım birimi : dörtlük (3)
Torba torba mecidiyen var mıydı ? uyak: n- yarım uyak (3)
Tükenmez parayı sana kim verdi . redif : var mıydı ( 3)
Kafiye düzeni :aaab (3)

C-2 a- istiare (5)
b-teşhis (5)
c-hüsn-i talil ( 5)

C-3 a- aruz ölçüsü ( 5)
b-türkü
c-iç kafiye

C-4 Her şiirin bir sistemi , yapısı vardır. Şiirin en küçük yapı taşı dizedir. Şiirde amacına uygun yapıyla oluşturulur.Şiir duygularını , düşüncelerini ,hangi konuda şiir yazacağı bu yapının oluşmasında ilk basamaktır. ( 15 p)

C-5 Konularına göre koşma çeşitleri:

Güzelleme: Aşk, sevgi , doğa güzellikleri konulu şiirler (4p)
Koçaklama: Kahramanlık , yiğitlik , savaş konulu şiirler (4p)
Taşlama: Bir kişiyi veya toplumu eleştiren şiirler (4p)
Ağıt : Ölen kişinin ardından söylenen şiirler (3p)

C-6 İlahi dörtlükler ve hece ölçüsüyle yazılmış dünyanın geçici olduğunu anlatan dini tasavvufi bir şiirdir (5p).Gazelde ise aruz ölçüsü kullanılarak beyitlerle yazılmış aşk ve sevginin işlendiği bir divan şiiridir.(5p)Bütün Saadetler Mümkündür şiiri ise hece ölçüsü kullanılmadan yazılan özlem ve dilek şiiridir. Serbest ölçü ile yazılmıştır. ( 5p)

C-7 Divan şiirinin dili :

Divan şiiri, dil bakımından Arapçanın ve Farsçanın büyük ölçüde etkisinde kalmış, şiir türlerinde ortaya konulan yapıtlar, o dönemin sanat anlayışı gereği Arapça ve Farsça sözcükler, tamlamalar, dilbilgisi kurallarıyla yüklü bir hal almıştır. Süslü düzyazıda, ulaç, bağlaç ve fiillerin dışında herhangi bir Türkçe sözcüğe rastlanmaz. (10 p )

Hasan MERAL
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni