Aşağıdaki yazılı sorusu ve cevaplarını dosya halinde İNDİREBİLİRSİNİZ.

1.Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki ölçütlerden dördünü maddeler halinde yazınız. (10p.)

2. 21 Aralık 1840’ta Tekirdağ’da doğdu, 2 Aralık 1888’de Sakız Adası’nda öldü. Asıl adı Mehmed Kemal’dir. Namık adını ona şair Eşref Paşa verdi. Şiirlerini küçük yaşlardan itibaren yazdı. Şinasi’yle tanışıncaya değin, şiirlerinde tasavvuf etkileri görülür. Bu dönemde özellikle Yenişehirli Avni, Leskofçalı Galib gibi şairlerden etkilendi. En önemli özelliklerinden biri, Türk şiirini Divan şiirinin etkisinden kurtarmaya çalışmasıdır.

Yukarıdaki metnin edebiyat tarihinin hangi alanıyla ilgili olduğunu yazıp açıklayarak edebiyat tarihinin kapsamlarından (hangi konuları incelediği) beş tanesini yazınız. (10p.)

3. Aşağıdaki dörtlüğün türünü, uyaklarını, ölçüsünü ve duraklarını gösteriniz. (10p.)

Yağmur yağıp saçıldı
Türlüğ çeçek suçıldı
Yinçü kapı açıldı
Çından yıpar yuğruşur

(Yağmur yağdı ve suları her tarafa saçıldı. Türlü türlü çiçekler açtı.
Sanki bir inci mahfazası açıldı. Sandal ve misk kokuları birbirine karıştı.)

4.Şiirden yola çıkarak sözlü edebiyatın genel özelliklerini yazınız. (10p.)

5.Aşağıdaki cümlelerdeki boş yerleri doldurunuz. (10p.)
a) Türkü ve gazele benzeyen lirik şiirlere Sözlü Edebiyat Döneminde verilen isim ………………. dır.
b) …………………………………… Kırgız Türklerine ait dünyanın en uzun destanıdır.
c) Şamanizm, yuğ, Göktanrı, kımız, kopuz sözcükleri …………………………………………Türk Edebiyatına özgüdür.
d) İnsanların çeşitli tabiat olaylarına kutsal anlamlar yüklemesinden ……………………, bunlardan da …………………………… türemiştir.

6. Sözlü edebiyat ürünlerinden beş tanesini yazınız. (5p.)

7. Aşağıdaki şiirde hareketle edebiyat ile tarih ilişkisini açıklayınız. (10p.)

Hiroşima’da öleli
oluyor bir on yıl kadar.
Yedi yaşında bir kızım,
büyümez ölü çocuklar.

Saçlarım tutuştu önce,
gözlerim yandı kavruldu.
Bir avuç kül oluverdim,
külüm havaya savruldu.

8. Destan döneminde yaşayan insanların olaylara ve tabiata bakış açısı hakkında bilgi veriniz. (10p.)

9. Türk edebiyatının ana dönemlerini yazınız. (5p.)

10. Dede Korkut Hikâyeleri’nde;
a) Hikayelerden birinin konusunu, (4p.)

b) Hikâyelerde geçen kahramanlardan beşinin adını (10p)

c) Eski Türk geleneklerini yansıtan olaylardan üçünü yazınız. (6p)

CEVAP ANAHTARI

1.Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki ölçütlerden dördünü maddeler halinde yazınız. (10p.)
 Kültürel değişim 3
 Dil değişimi(lehçe ve şive farlılıkları) 2
 Dini hayat 3
 Coğrafya değişimi 2

2. 21 Aralık 1840’ta Tekirdağ’da doğdu, 2 Aralık 1888’de Sakız Adası’nda öldü. Asıl adı Mehmed Kemal’dir. Namık adını ona şair Eşref Paşa verdi. Şiirlerini küçük yaşlardan itibaren yazdı. Şinasi’yle tanışıncaya değin, şiirlerinde tasavvuf etkileri görülür. Bu dönemde özellikle Yenişehirli Avni, Leskofçalı Galib gibi şairlerden etkilendi. En önemli özelliklerinden biri, Türk şiirini Divan şiirinin etkisinden kurtarmaya çalışmasıdır.

Yukarıdaki metnin edebiyat tarihinin hangi alanıyla ilgili olduğunu yazıp açıklayarak edebiyat tarihinin kapsamlarından (hangi konuları incelediği) beş tanesini yazınız. (10p.)

Bu metin edebiyat tarihinin şairlerin ve yazarların hayatları hakkında bilgi vermesi alanıyla ilgilidir. 5
Bunun dışında edebiyat tarihi şu konuları inceler:
Edebi türlerin tarihi gelişimini inceler. 1
Şair ve yazarların eserlerini inceler. 1
Edebi dönemlerin özelliklerini inceler. 1
Tarihi olayların edebi eserlere etkisini inceler. 1
Dönemin tarihi, sosyal ve kültürel özelliklerini inceler. 1

3. Aşağıdaki dörtlüğün türünü, uyaklarını, ölçüsünü ve duraklarını gösteriniz. (10p.)

Yağmur yağıp saçıldı
Türlüğ çeçek suçıldı
Yinçü kapı açıldı
Çından yıpar yuğruşur

Yukarıdaki metnin türü koşuktur. 2 7’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. 2
ıldı: redif 2 ç: yarım uyak 2 Yağmur yağıp / saçıldı 4+3 duraklı 2

4.Şiirden yola çıkarak sözlü edebiyatın genel özelliklerini yazınız. (10p.)
İslamiyet Öncesi Türk Şiirinin Özellikleri:
*Hece ölçüsüyle söylenmiştir.(7’li) 2
*Yarım kafiye kullanılmıştır. 2
*Nazım birimi dörtlüktür. 2
*Dildeki kelime sayısı sınırlı kalmıştır.,yabancı dillerin etkisi yoktur . 2
*Şiirlerde işlenen konular:kahramanlık,yiğitlik,ölüm,savaş ve aşktır. 2

5.Aşağıdaki cümlelerdeki boş yerleri doldurunuz. (10p.)
a) Türkü ve gazele benzeyen lirik şiirlere Sözlü Edebiyat Döneminde verilen isim koşuk dır. 2
b) Manas Kırgız Türklerine ait dünyanın en uzun destanıdır. 2
c) Şamanizm, yuğ, Göktanrı, kımız, kopuz sözcükleri İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatına özgüdür. 2
d) İnsanların çeşitli tabiat olaylarına kutsal anlamlar yüklemesinden mitler, 2 bunlardan da destanlar 2 türemiştir.

6. Sözlü edebiyat ürünlerinden beş tanesini yazınız. (5p.)

Destan1 , sagu1, sav, 1 koşuk, 1 mani1

7. Aşağıdaki şiirde hareketle edebiyat ile tarih ilişkisini açıklayınız. (10p.)

Hiroşima’da öleli
oluyor bir on yıl kadar.
Yedi yaşında bir kızım,
büyümez ölü çocuklar.

Saçlarım tutuştu önce,
gözlerim yandı kavruldu.
Bir avuç kül oluverdim,
külüm havaya savruldu.

Bu şiirde tarihi bir olay olan İkinci Dünya Savaşında Japonya’ya “atom bombası”
atılması konusu işlenmiştir. Şair bu olayı kendi duygularını katarak yorumlamıştır.
Buradan hareketle tarihi olayların edebi esere yansıyabileceğini ve edebi eserin tarih
bilimine ışık tutan bir kaynak olabileceğini söylenebilir. 10

8. Destan döneminde yaşayan insanların olaylara ve tabiata bakış açısı hakkında bilgi veriniz. (10p.)
İnsanoğlu etkisinde kaldığı olayları, düşünüp çözüm bulamayınca olağanüstü güçlere bağlar. Özellikle bilimsel düşüncenin olmadığı dönemlerde bir çıkış yolu olarak insanları rahatlatmıştır. Destan Döneminde bilimsel düşünce gelişmediğinden insanlar çeşitli tabiat olaylarına kutsal anlamlar yüklemesinden dolayı bu dönemde mitler ortaya çıkarmışlardır.Mitler ulusların yaşamında etkili olan olaylar ve kişilerin etrafında oluşur. (10p)

9. Türk edebiyatının ana dönemlerini yazınız. (5p.)
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı 2
İslamiyet Sonrası Türk Edebiyatı2
Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı1

10. Dede Korkut Hikâyeleri’nde;
a) Hikayelerden birinin konusunu, (4p.)
Dirse Han Oğlu Boğaç Han adlı hikayesinin konusu Bayındır Han’ın sohbetine giden Dirse Han’ın Kara Otağa oturtulması ile Dirse Han’ın karşılanması sırasındaki duygu ve düşünceleri ile oğlu Boğaç Han’ın kahramanlıklarıdır4

b) Hikâyelerde geçen kahramanlardan beşinin adını (10p)
Salur Kazan2, Dirse Han2, Boğaç Han2, Tepegöz2, Banı Çiçek2

c) Eski Türk geleneklerini yansıtan olaylardan üçünü yazınız. (6p)
Kız İsteme: Kız babasından veya abisinden istenirdi. Kız istemeğe büyük ve saygın kişiler giderdi. Dede Korkut Deli Karçar’dan kız kardeşini Bamsı Beyrek’e şöyle istemiştir; “Tanrını buyruğu ile peygamberin kavli ile aydan arı, güneşten güzel kız kardeşin Banu Çiçek’i Bamsı Beyrek’e istemeğe gelmişim.” 2
Toy etme (Toplantı yapıp karar verme): Oğuzlar mühim konularda karar vermek için toplantı yaparlardı; “Kudretli Oğuz beylerini hep çağırdılar evlerine getirdiler. Ağır misafirlik eylediler.” 2
Ad Koyma: Oğuz Türklerinde han ailesi ve önemli kişilerin çocukları bir kahramanlık göstermekle ad almaya hak kazanırlardı. Bu yiğitliği gösterdikten sonra Dede Korkut’u çağırırlardı. Dede Korkut da dua edip gence yiğitliğiyle alakalı bir isim verirdi; “… Bunun adı boz aygırlı Bamsı Beyrek olsun, adını ben verdim yaşını Allah versin.” 2

Ersen KILIÇ
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni